Μέσα στο πλαίσιο του επίσημου στρατιωτικού δόγματος της Ρωσίας, ξεχωριστή θέση κατέχει η προσέγγιση των σύγχρονων προβλημάτων γεωπολιτικής και στρατιωτικής αντιπαράθεσης, το λεγόμενο «Δόγμα Γκερασίμοφ».

Πρόκειται για μία νέα ερμηνεία της αντιπαράθεσης των γεωπολιτικών σχηματισμών Δύσης – Ρωσίας, προσαρμοσμένη στα νέα δεδομένα που διαμόρφωσαν αφ’ ενός η θεώρηση των δικτυοκεντρικών πολέμων, αφ’ ετέρου οι εξελίξεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης.

Αξιοποιώντας την εμπειρία της ΕΣΣΔ από τον Ψυχρό Πόλεμο, τα διδάγματα από την αντιπαράθεση της μετασοβιετικής εποχής, αλλά και μετρώντας τις πραγματικές δυνατότητες της Ρωσίας και των ενόπλων δυνάμεών της, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων, με τρεις όλες κι όλες παρεμβάσεις του, μία ομιλία και δύο άρθρα, διατύπωσε τη ρωσική προσέγγιση για τον πόλεμο του 21ου αιώνα.

Ποιος είναι ο Γκερασίμοφ

Ο Βαλέρι Βασίλιεβιτς Γκερασίμοφ γεννήθηκε στις 8 Σεπτεβρίου 1955 στην πόλη Καζάν της Ρωσίας. Η οικογένειά του ήταν εργάτες. Είναι απόφοιτος της Στρατιωτικής Σχολής του Καζάν (1971-73), της Στρατιωτικής Σχολής Τεθωρακισμένων «Προεδρείο του Ανωτάτου Σοβιέτ του Ταταρστάν» (1973-77), της Στρατιωτικής Ακαδημίας Τεθωρακισμένων «Στρατάρχης της ΕΣΣΔ Ρ. Μαλιμόφσκι» (1984-87), της Στρατιωτικής Ακαδημίας του Γενικού Επιτελείου της Ρωσίας (1995-97). Χαρακτηριστικό στοιχείο της φοίτησής του είναι ότι από όλες τις στρατιωτικές σχολές αποφοίτησε με «Άριστα».

Ξεκίνησε τη στρατιωτική του σταδιοδρομία ως διοικητής διμοιρίας, λόχου, επιτελάρχης τάγματος στο 80ό Σύνταγμα Τεθωρακισμένων της 90ής Μεραρχίας της βόρειας ομάδας στρατιών στην Πολωνία, ως επιτελάρχης τάγματος στη Στρατιωτική Διοίκηση της Άπω Ανατολής (1977-84), ως επιτελάρχης – υποδιοικητής συντάγματος τεθωρακισμένων (1987-93) και διοικητής (1993-95) αυτοκινούμενης ταξιαρχίας πυροβολικού στην Στρατιωτική Διοίκηση της Βαλτικής και στη Βορειο-Δυτική Ομάδα Στρατιών. Τον Αύγουστο του 1994 ήταν επικεφαλής της εισόδου της μεραρχίας στη Στρατιωτική Διοίκηση Μόσχας, στην πόλη Έλνια. Το 1995 ξεκίνησε η φοίτησή του στην Ακαδημία.

Το 1997 υπηρέτησε ως Α’ υποδιοικητής της 1ης Στρατιάς τεθωρακισμένων στη Στρατιωτική Διοίκηση της Μόσχας (1997-98), από τον Φεβρουάριο του 1998 έγινε επιτελάρχης, ενώ από τον Φεβρουάριο του 2001 ήταν διοικητής της 58ης Μεραρχίας στη Στρατιωτική Περιοχή του Βορείου Καυκάσου. Υπηρέτησε ως επιτελάρχης στη Στρατιωτική Διοίκηση της Άπω Ανατολής από το Μάρτιο του 2003, ενώ από τον Απρίλιο του 2005 ήταν διοικητής της Γενικής Διεύθυνσης Στρατιωτικής Εκπαίδευσης των Ενόπλων Δυνάμεων. Το Δεκέμβριο του 2006 ανέλαβε καθήκοντα επιτελάρχη στη Στρατιωτική Διοίκηση του Βορείου Καυκάσου.

Την 11η Δεκεμβρίου 2007 και ώς την 5η Φεβρουαρίου 2009 ήταν διοικητής της Στρατιωτικής Περιοχής του Λένινγκραντ. Από την 5η Φεβρουαρίου 2009 μέχρι και την 23η Δεκεμβρίου 2010 ήταν διοικητής της Στρατιωτικής Περιοχής της Μόσχας.

Με διάταγμα του Προέδρου της Ρωσίας την 23η Δεκεμβρίου 2010 διορίστηκε υποδιοικητής του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Το 2009-10 ήταν επικεφαλής των παρελάσεων για την Ημέρα της Νίκης στην Κόκκινη Πλατεία.

Στις 26 Απριλίου 2012 ανέλαβε διοικητής της Κεντρικής Στρατιωτικής Περιοχής.

Με εντολή του προέδρου της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Γκεράσιμοφ επιθεώρησε τα στρατεύματα της Ανατολικής Στρατιωτικής Περιοχής και της νήσου Σαχαλίνη.

Μετά την αποστρατεία του Ανατόλι Σερντιουκόφ στις 9 Νοεμβρίου 2012 και την ανάληψη του υπουργείου Αμύνης από τον Σεργκέι Σοϊγκού, ο Βαλέρι Γκεράσιμοφ ανέλαβε επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων της Ρωσίας και, ταυτόχρονα, καθήκοντα υφυπουργού Άμυνας.

Από τις 13 Νοεμβρίου 2012 είναι μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας.

Τον Ιανουάριο του 2013 μίλησε στην Ακαδημία Στρατιωτικών Επιστημών με τίτλο «Οι βασικές τάσεις εξέλιξης των μορφών και των μεθόδων αξιοποίησης των Ενόπλων Δυνάμεων και τα επίκαιρα καθήκοντα της στρατιωτικής επιστήμης για τη βελτιστοποίησή τους».

Ο στρατηγός Βαλέρι Γκεράσιμοφ είναι πρόεδρος της διακλαδικής επιτροπής για την απονομή του κρατικού βραβείου «Στρατάρχης Γ. Κ. Ζούκοφ». Επίσης, είναι ο εμπνευστής και ηγέτης της ρωσικής στρατιωτικής επιχείρησης στη Συρία, τον Σεπτέμβριο του 2015. Τον Μάρτιο του 2016, με διάταγμα του προέδρου της Ρωσίας, τιμήθηκε με το μετάλλιο «Ήρωας της Ρωσίας».

Λόγω της ρωσικής πολιτικής στην Κριμαία και την Ουκρανία, το 2014-15, ο Βαλέρι Γκεράσιμοφ ήταν από τους πρώτους, εναντίον των οποίων στράφηκαν οι κυρώσεις των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στον Βαλέρι Γκεράσιμοφ αποδίδεται και το σύγχρονο ρωσικό στρατιωτικό δόγμα, το οποίο και αποκαλούν «Δόγμα Γκερασίμοφ».

Το Δόγμα Γκερασίμοφ

Αν θα θέλαμε να περιγράψουμε το Δόγμα Γκερασίμοφ, συνοπτικά, τότε θα αρκούσαν τέσσερις μόνο λέξεις: ο πόλεμος νέας γενιάς.

Το Δόγμα Γκερασίμοφ διατυπώνει μία νέα προσέγγιση στην έννοια διακρατική σύγκρουση,και αυτό γιατί θεωρεί εξ ίσου σημαντικές με τις στρατιωτικές, τις πολιτικές, οικονομικές, ανθρωπιστικές, επικοινωνιακές και άλλου είδους επιχειρήσεις.

Βασικά κείμενα για την κατανόηση του δόγματος Γκεράσιμοφ, εκτός του επίσημου κειμένου, «Το στρατιωτικό δόγμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας» (2014), είναι τα δύο άρθρα που έγραψε ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Πρόκειται για το άρθρο «Η αξία της επιστήμης έγκειται στην πρόβλεψη» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Στρατιωτικός – Βιομηχανικός Ταχυδρόμος και το άρθρο «Ο κόσμος στο χείλος του πολέμου», που δημοσιεύτηκε στο ίδιο περιοδικό τον Μάρτιο του 2017.

Δεν θα ήταν αδόκιμο να θεωρήσουμε πως το Δόγμα Γκερασίμοφ είναι αποτέλεσμα των προβληματισμών και των ανησυχιών της ρωσικής ηγεσίας μετά τις έγχρωμες επαναστάσεις της Γεωργίας και της Ουκρανίας, καθώς και μετά τις εξεγέρσεις που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο των αντιπολιτευτικών κινημάτων στις αραβικές χώρες, που έμειναν γνωστές ως «Αραβική Άνοιξη».

Πολλοί αναλυτές επισημαίνουν πως τα βασικά στοιχεία αυτού του δόγματος, στηρίζονται στις θεμελιώδεις αρχές του προηγούμενου ρωσικού στρατιωτικού δόγματος, ενώ, ταυτόχρονα, έχουν μεγάλες ομοιότητες με το σύγχρονο κινεζικό στρατιωτικό δόγμα του «πολέμου χωρίς όρια» του 1999.

Είναι πάντως φυσιολογικό η Ρωσία να προσαρμόζει την προσέγγισή της σύμφωνα με τα δεδομένα του 21ου αιώνα και να υιοθετεί τη θεωρία των μη παραδοσιακών πολεμικών επιχειρήσεων, οι οποίες στη σύγχρονη στρατιωτική ορολογία αποκαλούνται ασύμμετρες.

Βασικός στόχος των ασύμμετρων πολεμικών επιχειρήσεων είναι η επίτευξη των στρατηγικών και γεωπολιτικών αποτελεσμάτων με την χρήση ενός ευρέος φάσματος μη στρατιωτικών μεθόδων και μέσων, όπως είναι η επίσημη και ανεπίσημη διπλωματία, η οικονομική πίεση, η πρόκληση αισθημάτων συμπάθειας του τοπικού πληθυσμού κ.ά.

Το Δόγμα Γκερασίμοφ θεωρείται η πλέον ολοκληρωμένη έκφραση των τελευταίων επιτευγμάτων του ρωσικού στρατιωτικού στοχασμού για τον νέο τύπο των πολεμικών επιχειρήσεων, η οποία δείχνει μια πρωτοφανή συγκέντρωση όλων των δυνατοτήτων που μπορεί να έχει η επιρροή της Ρωσίας ως έθνος για την επίτευξη των στρατηγικών της στόχων.

Σύμφωνα με το Δόγμα Γκερασίμοφ, ανάμεσα στην έννοια πόλεμος και στην έννοια ειρήνη εισέρχεται μία νέα έννοια, εκείνη της γκρίζας ζώνης.

Κοντολογίς, η θεωρία του Κλαούζεβιτς «ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα» όχι μόνο αμφισβητείται από τον Γκερασίμοφ, αλλά απορρίπτεται, αφού κατά τον εμπνευστή του νέου ρωσικού στρατιωτικού δόγματος ο πόλεμος δεν είναι συνέχεια της πολιτικής, αλλά η πολιτική είναι συνέχεια του πολέμου – και μάλιστα για να είναι αποτελεσματική η πολιτική, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα ευρύ φάσμα μη στρατιωτικών μέσων και μεθόδων. Κατά τον ίδιο τρόπο, το Δόγμα Γκερασίμοφ, αμφισβητεί και άλλες βασικές αρχές της θεωρίας του Κλαούζεβιτς, όπως λόγου χάρη την έννοια του «κέντρου βάρους» ως θεμελιώδους σημείου εκκίνησης των επιχειρήσεων.

Σύμφωνα με τον Γκερασίμοφ, στόχος του ομώνυμου δόγματος είναι η αξιοποίηση των αδύναμων κρίκων της δυτικής θεώρησης λήψης αποφάσεων, η οποία στηρίζεται στο σύστημα checkandbalances, πράγμα που προϋποθέτει εξαντλητική ανάλυση της κατάστασης, τον μακροχρόνιο δημόσιο διάλογο και τον λεπτομερή συντονισμό των προσπαθειών διαφόρων οργανισμών (π.χ. υπουργείο Εξωτερικών και υπουργείο Άμυνας).

Σε αντίθεση με αυτό, το Δόγμα Γκεράσιμοφ προτείνει το ρωσικό μοντέλο διοίκησης, το οποίο οργανικά ενοποιεί όλους τους θεσμούς λήψης αποφάσεων, εξοικονομώντας χρόνο και ενέργεια. Επί πλέον, η λήψη των αποφάσεων δεν γίνεται δημόσια, περιβάλλεται από απόλυτη μυστικότητα, ενώ τα διαθέσιμα μέσα και οι πόροι συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων με βάση τη θεωρία της αντανακλαστικής διοίκησης, πράγμα που επιτρέπει στη ρωσική ηγεσία να δρα με σκληρότητα, ευελιξία και ταχύτητα, χωρίς να την απασχολούν ζητήματα νομιμότητας, νομιμοποίησης, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διεθνούς δικαίου κ.λπ.

Ο λόγος μεταξύ μη στρατιωτικών και στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά τον συντάκτη του δόγματος, πρέπει να είναι 4 : 1.

Ως στρατιωτικές επιχειρήσεις θεωρεί:

Τα στρατιωτικά μέτρα στρατηγικής αποτροπής

Τη στρατηγική επέκταση

Την έναρξη στρατιωτικών επιχειρήσεων

Τις ειρηνευτικές επιχειρήσεις

Οι μη στρατιωτικές επιχειρήσεις είναι:

Σχηματισμός συμμαχιών και συνασπισμών

Πολιτική και διπλωματική πίεση

Οικονομικές κυρώσεις

Οικονομικός αποκλεισμός

Ρήξη διπλωματικών σχέσεων

Σχηματισμός πολιτικής αντιπολίτευσης

Δράση αντιπολιτευτικών δυνάμεων

Μετάβαση της οικονομίας της χώρας που είναι αντίπαλη στην Ρωσία σε στρατιωτική παραγωγή

Αναζήτηση τρόπος διευθέτησης της σύγκρουσης

Αλλαγή της πολιτικής ηγεσίας της χώρας που είναι αντίπαλη της Ρωσίας

Εφαρμογή μίας σειράς μέτρων για την μείωση της έντασης στις σχέσεις μετά την αλλαγή της πολιτικής ηγεσίας.

Τέλος, το δόγμα προβλέπει τον επικοινωνιακό πόλεμο, χωρίς όμως να διευκρινίζει αν πρόκειται για στρατιωτικές ή μη στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Πολλοί θεωρούν πως τα γεγονότα στην Κριμαία το 2014 αλλά και ο πόλεμος στις ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας, που ακολούθησε, είναι η πιο γλαφυρή εφαρμογή του Δόγματος Γκερασίμοφ.

Στο άρθρο του «Η αξία της επιστήμης έγκειται στην πρόβλεψη», ο Γκερασίμοφ αναλύει και ασκεί κριτική στις επιχειρήσεις των δυτικών χωρών για την αλλαγή των πολιτικών καθεστώτων στην Λιβύη και στη Συρία, εκτιμά τις εξελίξεις των πραγμάτων και τις επιπτώσεις της «Αραβικής Άνοιξης» και προτείνει σειρά μέτρων αντιμετώπισης τέτοιων επιχειρήσεων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο άρθρο δεν αναφέρεται καν η λέξη «υβριδικός», μία έννοια που αποδίδεται στις σύγχρονες πολεμικές συγκρούσεις, αναφέρεται όμως τρεις φορές η λέξη «ασύμμετρη» για να τις χαρακτηρίσει. Προφανώς, γίνεται λόγος για τον επικοινωνιακό πόλεμο που στοχεύει τον πληθυσμό και την πολιτική ελίτ των αντιπάλων. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι δεν αναφέρεται καθόλου σε κυβερνοεπιθέσεις, παρ’ όλο που σε αυτόν τον τομέα η Ρωσία αντιμετωπίζει τις κατηγορίες πολλών δυτικών χωρών.

Στο άρθρο του «Ο κόσμος στο χείλος του πολέμου», ο Γκερασίμοφ αναλύει το θέμα του υβριδικού πολέμου, τις επιχειρήσεις των ΗΠΑ στη Συρία και τη Μέση Ανατολή, την κυβερνοεπίθεση στο Ιράν και τη σημασία των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, το δεύτερο αυτό άρθρο, δεν έτυχε της ίδιας προσοχής με το πρώτο.

Υβριδικός πόλεμος

Δεν πρόκειται για νέα ιδέα στη ρωσική στρατιωτική επιστήμη. Θεωρητικός αυτού του είδους πολέμου λογίζεται ο Γιεβγκένι Εντουάρντοβιτς Μέσσνερ (1891-1974), ένας από τους λαμπρούς εκπροσώπους της στρατιωτικής επιστήμης της ρωσικής διασποράς. Αυτός πρώτος μεταξύ των Ρώσων ανέπτυξε και τεκμηρίωσε αυτού του είδους τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στα έργα του Εξέγερση.

Το όνομα του Γ’ Παγκόσμιου Πολέμου και Ο παγκόσμιος εξεγερσοπόλεμος.

Η βασική ιδέα του Μέσσνερ ήταν:

Στον πόλεμο του μέλλοντος, δεν πρόκειται να πολεμούν σε γραμμές μετώπου, αλλά σε όλη την επικράτεια των αντιπάλων, γιατί πίσω από το ένοπλο μέτωπο θα εμφανίζονται πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά μέτωπα. Θα πολεμούν όχι στην δυσδιάστατη επιφάνεια, όπως στο παρελθόν, ούτε στην τρισδιάστατη όπως έκαναν μετά την εμφάνιση της πολεμικής αεροπορίας, αλλά στην τετραδιάστατη, όπου η ψυχολογία των εμπόλεμων εθνών θα είναι η τέταρτη διάσταση.

Εκτός από τον Μέσσνερ και ο Γκεόργκι Σαμοϊλοβιτς Ίσσερσον (1898-1976), σοβιετικός στρατιωτικός με το βαθμό του συνταγματάρχη και καθηγητής, ήταν ένας από εκείνους που διατύπωσαν την θεωρία των εις βάθος επιχειρήσεων. Τα έργα του Η εξέλιξη της επιχειρησιακής τέχνης και Τα θεμέλια των επιχειρήσεων στα μετόπισθεν, εξακολουθούν μέχρι σήμερα να αποτελούν αντικείμενο μελέτης τόσο στη Ρωσία, όσο και στη Δύση.

Αξίζει να αναφέρουμε πως ο Γκερασίμοφ αναφέρει τον Ίσσερσον στα κείμενά του.

Γράφει ο Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης: Μεταφραστής και δημοσιογράφος, εκδότης της επιθεώρησης ρωσικού πολιτισμού Στέππα. Δημοσιεύτηκε την Πέμπτη, 28 Δεκεμβρίου 2017 στον ιστότοπο booksjournal.gr

https://geoparatirisy.com